Schotland (Engels en Schots: Scotland, Schots-Gaelisch: Alba) is een voormalig koninkrijk en maakt als constituerend land met Engeland, Noord-Ierland en Wales deel uit van één soevereine staat: het Verenigd Koninkrijk. Het omvat het noordelijk deel van het eiland Groot-Brittannië en grenst in het zuiden aan Engeland. Schotland kent een eigen rechtsstelsel, vlag, bankbiljetten en binnenlands bestuur en vormt een constituerend land binnen het Verenigd Koninkrijk. Schotland telt ruim 5,1 miljoen inwoners. De hoofdstad van Schotland is Edinburgh.
Algemeen
Naam
De naam Schotland is afgeleid van de Latijnse naam “Scoti” die door de Romeinen gebruikt werd om de Gaelische bevolking in het hedendaagse Schotland en Ierland aan te duiden – in tegenstelling tot de Picten. De Scoti wisten hun macht in het huidige Schotland uit te breiden en vermengden zich met de Pictische bevolking. Vanaf de elfde eeuw werd de term ‘Scotia’ gebruikt voor Schotland ten noorden van de rivier de Forth. Vanaf de late middeleeuwen kreeg de term haar huidige betekenis.
Nationale symbolen
De nationale vlag van Schotland – bekend als de Saltire of het Andreaskruis – werd (volgens de legende) al in de negende eeuw gebruikt en zou daarmee de oudste nationale vlag ter wereld zijn. Sinds 1606 maakt de vlag deel uit van de Union Jack. Er bestaan tal van officiële en onofficiële nationale symbolen, waaronder de distel, het nationale bloemenembleem, de onafhankelijkheidsverklaring uit 1320 (Declaration of Arbroath), het textielpatroon tartan dat vaak van clan tot clan verschilt en de Lion Rampant-vlag. Flower of Scotland wordt vaak beschouwd als het volkslied van Schotland en wordt gespeeld bij bijvoorbeeld voetbal- en rugbywedstrijden waarin het nationale team speelt. Scotland the Brave wordt gebruikt voor het Schotse team bij de Gemenebestspelen. Sinds Schotland een eigen parlement heeft, is er een bredere discussie ontstaan. Andere kandidaten voor het volkslied zijn: Highland Cathedral, Scots Wha Hae en A Man’s A Man for A’ That. Sint-Andreasdag (30 november) is een nationale feestdag en is sinds 2007 een Bank holiday. Burns’ Night (op of rond 25 januari) wordt echter uitbundiger gevierd. Tartan Day is een recente nieuwkomer uit Canada.
Geschiedenis
De geschiedenis van Schotland begint ongeveer 14.000 jaar geleden toen de eerste mensen de regio van het huidige Schotland binnentrokken toen de ijstijd ten einde kwam. Er zijn veel objecten uit de steentijd, bronstijd en ijzertijd gevonden, maar weinig geschreven bronnen zijn bewaard gebleven. De geschreven geschiedenis van Schotland begint met de komst van het Romeinse Rijk in Britannia – het huidige Engeland, Wales en de Schotse Laaglanden. Ten noorden lagen gebieden die bewoond werden door de Picten, het gebied stond bij de Romeinen bekend als Caledonië. Aangezien Schotland aan de rand van Europa ligt, werd lange tijd aangenomen dat de elementen van beschaving maar langzaam naar het land kwamen. Recent onderzoek heeft echter aangetoond dat enkele ontwikkelingen eerder en geavanceerder in de Schotse samenleving doordrongen dan aanvankelijk gedacht. De zee was hierin een belangrijke schakel. Vanwege de geografische oriëntatie van Schotland en zijn sterke afhankelijkheid van handelsroutes over zee, had het land veel contacten met Scandinavië, de Baltische staten, Ierland, Frankrijk en de Lage Landen. Na de Acts of Union waarbij Schotland en Engeland verbonden werden in het Koninkrijk Groot-Brittannië, de Schotse verlichting en Industriële revolutie werd Schotland een van de commerciële, intellectuele en industriële harten van Europa. Na de Tweede Wereldoorlog stortte de industriële sector in waardoor Schotland extra hard werd getroffen. In de laatste decennia herleeft Schotland echter een soort van culturele en economische renaissance, veelal vanwege een herleving in de financiële sector, de vondst van olie onder de Noordzee en het beperkte zelfbestuur.
Geografie
Het vasteland van Schotland beslaat ongeveer een derde van de totale landmassa van Groot-Brittannië, dat ten noordwesten van Continentaal Europa ligt. De totale oppervlakte van het land is 78.772 km². De enige landgrens die Schotland heeft, is met Engeland en is 96 kilometer lang en loopt van de rivier de Tweed aan de oostkust tot de Solway Firth aan de westkust. Ten westen van Schotland ligt de Atlantische Oceaan en ten oosten de Noordzee. Ierland ligt op slechts 30 kilometer van het Kintyre schiereiland verwijderd terwijl Noorwegen 305 kilometer naar het oosten ligt en de Faeröer 270 kilometer naar het noorden. De huidige grenzen van Schotland zijn grotendeels tot stand gekomen bij het Verdrag van York uit 1237 tussen Schotland en het Koninkrijk Engeland en het Verdrag van Perth uit 1266 tussen Schotland en Noorwegen. Uitzonderingen hierbij zijn het eiland Man dat in de veertiende eeuw werd verloren aan Engeland en tegenwoordig een Brits Kroonbezit is; de Orkney- en Shetlandeilanden die in 1472 van Noorwegen werden overgenomen en Berwick-upon-Tweed dat in 1482 door de Engelsen werd veroverd. Het geografisch middelpunt van Schotland ligt een paar kilometer van het dorpje Newtonmore in Badenoch. Met 1344 meter boven zeeniveau is de top van Ben Nevis het hoogste punt van het land, terwijl de rivier de Tay met 190 kilometer de langste rivier is.
Geologie en geomorfologie
Gedurende de ijstijden in het Pleistoceen was Schotland in zijn geheel bedekt door een ijskap en het landschap is aanzienlijk veranderd door de ijskappen. Vanuit een geologisch oogpunt bestaat het land uit drie verschillende gebieden:
Hooglanden
De Hooglanden liggen ten noorden en westen van de Highland Boundary Fault die loopt van Arran tot Stonehaven. Dit gedeelte van Schotland is voornamelijk opgebouwd uit oud gesteente uit het Cambrium en Precambrium tijdperk die naar boven werden gedrukt tijdens de Caledonische orogenese. Het wordt doorsneden door stollingsgesteente van een recentere periode waarvan de overblijfselen de huidige gebergten als de Cairngorms en de Cuillins vormen. Een belangrijke uitzondering op hierboven zijn de lagen van Old Red Sandstone bij de kust van de Moray Firth die talloze fossielen herbergen. De Schotse Hooglanden zijn over het algemeen bergachtig en de grootste hoogtes van de Britse Eilanden zijn er te vinden.
Eilanden
Schotland heeft meer dan 790 eilanden die in vier hoofdgroepen worden onderverdeeld: Shetlandeilanden, Orkney-eilanden, de Binnen-Hebriden en de Buiten-Hebriden.
Central Lowlands
De Central Lowlands zijn een riftvallei die vooral uit formaties uit het Paleozoïcum bestaat. Veel van de sedimenten hebben een belangrijke economische waarde aangezien hier de kolen en ijzer uit de grond werd gehaald die de Industriële revolutie in Schotland mogelijk hebben gemaakt. In het verleden was er ook vulkanisme in dit gebied te vinden, Arthur’s Seat in Edinburgh is een overblijfsel van zo’n vulkaan. Dit gebied is relatief gezien laag gelegen hoewel heuvels als de Ochils en Campsie Fells vlakbij liggen.
Steden
De tien grootste steden in Schotland zijn:
| Stad | inwoners 5 april 1991 | inwoners 29 april 2001 | inwoners 2006/2007 | |
|---|---|---|---|---|
| Engelse naam | Schotse-Gälische naam | |||
| Glasgow | Glaschu | 658.379 | 629.501 | 580.690 |
| Edinburgh | Dùn Èideann | 400.632 | 430.082 | 463.510 |
| Aberdeen | Obar Dhèathain | 182.133 | 184.788 | 183.467 |
| Dundee | Dùn Dè, Dùn Dèagh | 157.808 | 154.674 | 175.000 |
| Paisley | Paislig | 73.925 | 74.170 | 74.048 |
| East Kilbride | Cille Bhrìghde an Ear | 70.579 | 73.796 | 81.000 |
| Livingston | Baile Lèibhinn | 47.000 | 56.000 | 63.100 |
| Inverness | Inbhir Nis | 50.000 | 55.000 | 46.110 |
| Hamilton | Hamaltan | 49.988 | 48.546 | 49.267 |
| Cumbernauld | Comainn nan Allt | 49.507 | 49.664 | 49.541 |
Meren
Er zijn talloze zoetwatermeren in Schotland waaronder Loch Lomond en Loch Ness.
Taal
Vrijwel alle inwoners van Schotland spreken tegenwoordig Engels. Veel Schotten spreken ook Laagland-Schots, een Germaanse taal verwant aan het Engels, die toch erg verschilt van het Standaardengels. Circa 70.000 mensen, voornamelijk van de westelijke eilanden, spreken nog steeds als moedertaal Schots-Gaelisch. Historisch gezien is Schotland verdeeld in twee culturele gebieden: het zuidelijker gelegen Laagland waar voornamelijk Engels gesproken werd en de nog ten dele Gaelisch-sprekende Hooglanden in het noorden.
Natuur
Er zijn twee Nationale Parken in Schotland:
- Cairngorms National Park
- Trossachs Nationaal Park