Trentino – Zuid-Tirol (Italiaans: Trentino-Alto Adige, Duits: Trentino-Südtirol) is een autonome regio in het noorden van Italië. De hoofdstad van Trentino-Zuid-Tirol is Trente (Italiaans: Trento).

Trentino-Zuid-Tirol is verdeeld in twee provincies: Trente en Zuid-Tirol (Italiaans: Provincia autonoma di Bolzano; Duits: Südtirol). De provincie Trente is nagenoeg volledig Italiaanstalig met zeer kleine Duitse en Ladinische (Reto-Romaanse) minderheden, de provincie Bozen-Zuid-Tirol is in grote meerderheid Duitstalig met een Italiaanse en eveneens een kleine Ladinische minderheid.

Van de totale bevolking spreekt ongeveer zestig procent Italiaans, bijna veertig procent Duits en enkele procenten Ladinisch. De Duitssprekende minderheid wordt Zimbern genoemd.

Geschiedenis

Sinds het begin van de 8e eeuw maakt het gebied van het huidige Noord- en Zuid-Tirol deel uit van het Hertogdom Beieren, in 1027 komt ook Trentino als bisdom in de Beierse invloedssfeer, en in 1363 worden deze gebieden Habsburgs. Sindsdien maken ze deel uit van Oostenrijk. Echter, na de Eerste Wereldoorlog mochten Trentino en het zuidelijke deel van Tirol door Italië geannexeerd worden als beloning voor de Italiaanse keuze voor het geallieerde kamp tijdens de oorlog.

De huidige provincie Zuid-Tirol was toen nog voor 95% Duitstalig, maar werd in de volgende twee decennia toenemend veritaliaanst door massale immigratie. Alle Duitstalige geografische namen werden naar het Italiaans vertaald en als enige verplicht gesteld. Ook de naam Tirol werd verboden, en tot op heden spreekt men in het Italiaans nog steeds uitsluitend van Alto Adige. In het openbare leven, de media en het onderwijs werd de Duitse taal verboden. Duitsland en Italië kwamen bij een geheim verdrag in 1939 overeen om de Zuid-Tirolers — officieel heetten zij in het Italiaans allogeni — de keuze te geven om óf naar het Duitse Rijk te verhuizen, óf te blijven maar zich dan ook te verplichten volledig Italiaan te zijn naar taal en cultuur, onder strafwettelijke sancties bij overtreding. 185.000 Zuid-Tirolers kozen voor de eerste optie, 38.000 voor de tweede en 44.000 wilden niet kiezen. Tot eind 1942 waren 80.000 van de eerste categorie afgevoerd naar Oostenrijk en Duitsland en toen stokte de verdere emigratie door het oorlogsverloop.

Na de Tweede Wereldoorlog organiseerden de Zuid-Tirolers een petitie met meer dan 160.000 handtekenen aan het adres van de geallieerden waarin de aansluiting bij Oostenrijk bepleit werd, en men vroeg om een volksstemming. Om de dreigende politieke chaos in Italië niet aan te jagen, legden de geallieerden dit verzoek naast zich neer, maar ze verplichtten Italië wel tot het instellen van regionale autonomie. Deze autonomie garandeerde echter geenszins de rechten van de Duitstaligen, omdat Zuid-Tirol en Trentino tezamen als de autonome regio werden aangewezen en de Duitstalige Tirolers in dit gehele gebied in de minderheid waren en hun rechten dus niet konden realiseren. De Italiaanse regering wilde met een snelle veritaliaansing een einde aan de discussie maken, probeerde de terugkeer van Zuid-Tirolers te blokkeren en stuurde grote aantallen Italiaanse arbeiders naar nieuwe industrievestigingen, zodat het aantal Italianen in enkele jaren met 50.000 toenam. Na gewelddadige acties van Duitstaligen in de jaren zestig besloot Italië onder internationale druk het zwaartepunt van de autonomie te verschuiven naar de provincies, zodat de Duits- en Ladinischtalige meerderheid in de provincie Zuid-Tirol haar autonoom bestuur kon inrichten.

Door de grondwetswijziging van 2001 is deze autonomie nog verder uitgebreid. De Italiaanse minderheid voelt zich in deze provincie nu in een minderheidspositie gedrongen. Maar omdat zij in de hoofdstad Bozen en in zeven andere (doorgaans stedelijke) gemeenten een meerderheid vormen, is voor de meesten van hen gelijkberechtiging gegarandeerd. De scheiding tussen Duits- en Italiaanstaligen loopt nog steeds parallel met die tussen stedelingen en plattelandsbewoners, en die tussen industriearbeiders en ambtenaren enerzijds tegenover agrariërs en ondernemers in de diensten- en toeristische sector anderzijds.

Geografie

Trentino-Zuid-Tirol grenst aan de volgende gebieden (van het noorden naar het oosten en zo rond):

• regio Veneto (provincies Belluno, Vicenza en Verona)
• regio Lombardije (provincies Brescia en Sondrio)
• Oostenrijk (deelstaten Tirol en Salzburg)
• Zwitserland (kanton Graubünden).

De rivier Adige (Duits: Etsch) stroomt van de kleine stad Meran (Italiaans: Merano; ten noorden van Bozen), via Bozen naar Trente en zo verder naar Verona in Veneto. In Trentino-Zuid-Tirol vormt ze een diep dal, waarin de steden Meran, Bozen, Leifers (Laives), Lavis, Trente, Rovereto, Mori en Ala liggen.

In Trentino-Zuid-Tirol is in de zomer veel bergbeklimmerstoerisme, en in de winter zijn er de skiërs die het landschap bevolken.

In de streek liggen een aantal goede wijnregio’s, en de unieke druivensoort Lagrein komt er voor.