De Mount Everest (Nepalees: सगरमाथा, Sagarmatha, Tibetaans: ཇོ་མོ་གླང་མ, Chomolungma, Qomolangma of Qomolungma, Standaardmandarijn: 珠穆朗玛峰, Zhūmùlǎngmǎ Fēng) is een berg in de Himalaya op de grens van Nepal en Tibet. Met zijn 8848 meter is het de hoogste berg op aarde.

In de negentiende eeuw werd de toenmalig Engelse kolonie Brits-Indië in kaart gebracht. In 1856 werd de hoogte vastgesteld van een berg, die op dat moment nog Peak XV (piek 15) werd genoemd. Doordat Nepal en Tibet gesloten waren voor buitenlanders wisten de landmeters niet van de traditionele naam van de berg, Chomolungma, en zo kreeg Mount Everest zijn Engelse naam. Deze internationaal gangbare naam is ontleend aan de Britse geodeet sir George Everest, de voormalig voorzitter van het instituut dat de metingen uitvoerde.

Het dak van de wereld trekt ervaren alpinisten aan, maar ook beginnende klimmers die grote sommen geld willen betalen om de top te bereiken. De Everest heeft een ingewikkelde en zware weg naar de top, maar in vergelijking met andere achtduizenders is het een relatief eenvoudige beklimming. Toch kent de beklimming genoeg gevaren, zoals hoogteziekte en barre weersomstandigheden. Tot en met 31-12-2009 is in totaal 4571 keer de top bereikt van de berg. De Mount Everest is een belangrijke bron van inkomsten voor China en Nepal. De kosten voor de verplichte vergunningen voor het beklimmen van de berg kunnen oplopen tot €25 000.

Hoogte

In april 2010 kwamen China en Nepal overeen de hoogte van Mount Everest officieel als 8848 meter te erkennen. Tot dan hadden China en Nepal verschillende interpretaties hoe de hoogte te definiëren: volgens China telde alleen de hoogte van de rotsen (8844 meter), volgens Nepal moest de hoogte van de sneeuwlaag erbij geteld worden (vier meter extra).

Een Chinese expeditie, die met ultramoderne meetapparatuur was uitgerust, kwam op 22 mei 2005 tot de conclusie dat de berg ongeveer 3½ meter lager was dan tevoren werd aangenomen: de hoogte zou nu 8844,43 m, met een foutenmarge van 21 cm, in plaats van 8848,13 m bedragen. Een Amerikaanse meting, waarbij gps-apparatuur op de top werd geplaatst, kwam uit op een hoogte van 8850 m.

Men dient er bedacht op te zijn dat de hoogte van de Mount Everest geen statisch gegeven is. Door tektonische bewegingen in de aardkorst vindt voortdurend opheffing en daling plaats. Een flinke aardbeving in dit gebied bijvoorbeeld kan de berg enkele decimeters doen groeien of lager laten worden. Een andere oorzaak waardoor uitkomsten verschillen, is het gebruik van verschillende modellen van de aarde.

Daarnaast moet worden opgemerkt dat de top van Mount Everest niet het verst van de kern van de aarde gelegen punt is. Doordat de aarde aan de polen afgeplat is en aan de evenaar uitdijt, is de straal van de aarde op de evenaar 21 km groter dan aan de polen. De Chimborazo die bijna op de evenaar ligt, neemt daardoor met 6384 km een koppositie in (tegen 6382 km voor de Everest). Desalniettemin is de Everest wel degelijk de hoogste top in termen van zwaartekracht en dus gemiddeld zeeniveau. Wanneer er een aquaduct tussen de top van de Everest en de top van de Chimborazo gebouwd zou worden, zou het water van de Everest naar de Chimborazo stromen.

Beklimmingen (records)

Tegenwoordig is de Everest door honderden mensen beklommen, enkele bijzondere beklimmingen worden hieronder vermeld. Routine is het echter nog steeds niet: de mortaliteit van een toppoging is om en nabij de 10%. Vele tientallen mensen zijn omgekomen bij een poging de top te bereiken.

Beklimmers vertrekken meestal uit het dorp Lukla op een kleine 3000 meter hoogte. Er is daar een vliegveldje: luchthaven Lukla.

• 1924 – Het is mogelijk dat George Mallory en Andrew Irvine de top reeds in het jaar 1924 bereikten. Men heeft hen namelijk nog enkele honderden meters onder de top gezien. Ze keerden echter nimmer terug. Mallory’s lichaam werd pas in 1999 gevonden bij een verlaten Chinees bergkamp. Vermoed wordt dat de twee de top niet hebben gehaald.
• 1953 – De eersten die de Everest beklommen en levend terugkwamen waren de Nieuw-Zeelander Edmund Hillary en de Sherpa Tenzing Norgay. Zij bereikten op 29 mei 1953 de top met hulp van een zuurstofapparaat, dat was voorzien van een ventiel dat tevens paste op de door een eerdere Zwitserse expeditie op de berg achtergelaten zuurstofflessen.
• 1975 – Junko Tabei uit Japan was op 16 mei 1975 de eerste vrouw die de top bereikte.
• 1978 – Reinhold Messner (Zuid-Tirol/Italië) en Peter Habeler (Oostenrijk) waren op 8 mei 1978 de eersten die erin slaagden de top te bereiken zonder een zuurstofapparaat. Deze prestatie verbaasde veel fysiologen. Tot dan werd een beklimming zonder supplementaire zuurstof niet voor mogelijk gehouden. Er volgden veel onderzoeken op dit gebied.
• 1980 – De enige echte solobeklimming (onafhankelijk van een team) werd succesvol gedaan door Reinhold Messner op 20 augustus 1980.
• 1988 – Tom Whittaker mist zijn rechtervoet, maar wist toch op 27 mei 1988 met een kunstvoet de top van de berg te bereiken. Dit heeft in ieder geval als voordeel dat deze niet kan bevriezen. Bevriezingen van extremiteiten als tenen en vingers komen relatief veel voor bij klimmers op de Mount Everest.
• 1988 – Jean Marc Boivin (2 september 1988) en Pierre Tardivel (september 1992) waren de eersten om van de top naar beneden te paragliden en te skiën.
• 1990 – De eerste Belg op de top was Rudy Van Snick op 10 mei 1990.
• 1990 – De eerste zoon van een voormalig Everestbeklimmer die ook de top bereikte was de Nieuw-Zeelander Peter Hillary, op 10 mei 1990.
• 1990 – René de Bos was op 7 oktober 1990 de eerste Nederlander die (met zuurstofapparaat) voet op het dak van de wereld zette. De klimmer Bart Vos claimde hiervoor op 8 oktober 1984 als eerste Nederlander de top te hebben gehaald. Er wordt echter getwijfeld aan zijn relaas omdat hij geen bewijzen kan tonen. Een onderzoekscommissie, die zijn claim in eerste instantie had toegekend op basis van het principe dat een klimmer op zijn woord geloofd wordt tenzij er tegenbewijzen zijn, heeft deze conclusie later na andere getuigenverklaringen nadrukkelijk herroepen.
• 1992 – Op 12 mei 1992 werd Ingrid Baeyens de eerste Belgische vrouw die de Everest bedwong.
• 1993 – Het grootste aantal gelukte toppogingen op één dag is 40, op 10 mei 1993.
• 1996 – De snelste beklimming: de Italiaan Hans Kammerlander beklom de berg op 24 mei 1996 via de standaardroute op de noordflank in 16 uur en 45 minuten. Het was overigens een triest recordjaar met 15 doden.
• 1998 – De dan 23 jaar oude avonturier en survivalexpert Edward (Bear) Grylls bereikte de top van de Everest op 26 mei 1998 om 07:22. Hij werd als jongste Brit die de berg beklom opgenomen in het Guinness Book of Records.
• 1999 – Katja Staartjes stond op 13 mei 1999 als eerste Nederlandse vrouw op de top.
• 1999 – De hoogste Belgische beklimming vanuit Tibet, zonder extra zuurstof en zonder sherpa-ondersteuning, gebeurde op 16 mei 1999 door Luc Fontyn en Jean-Marc Monterisi. Ze haalden een hoogte van 8250 m en daalden beiden veilig af.
• 1999 – De eerste Belg die vanuit Tibet de top bereikte was Pascal Debrouwer. Deze prestatie leverde hij op 18 mei 1999. Tijdens de afdaling is Debrouwer weggegleden en verongelukt, waarschijnlijk wegens oververmoeidheid. Het is niet exact bekend waar zijn lichaam ligt, alleen dat het ergens op zo’n 8000 meter hoogte moet zijn.
• 2000 – De eerste Nederlander die de top bereikte vanuit Tibet, via de Noordgraat, was Frits Vrijlandt, op 17 mei 2000.
• 2002 – Hans van der Meulen bereikte in 2002 als eerste Nederlander de top zonder gebruik te maken van een zuurstofapparaat. Hoewel hij geen enkel bewijs heeft, geen foto’s van boven het hoogste tentenkamp heeft, helemaal alleen op de berg was en het weer zeer slecht was wordt er over het algemeen niet getwijfeld aan zijn prestatie. Ook niet door Wilco van Rooijen die deel uit maakte van de expeditie van Hans van der Meulen maar zelf niet de top wist te bereiken.
• 2004 – Wilco van Rooijen was op 20 mei 2004 de eerste Nederlander die erin slaagde de top te bereiken zonder een zuurstofapparaat maar met getuigen, foto’s en video-opnamen. Van het door Wilco geleide team bereikten alleen Wilco en zijn sherpa Dawa de top. Het plan om van de top af te dalen met een parapente mislukte doordat de parapente tijdens een storm was weggewaaid. Het was zijn tweede expeditie naar de berg.
• 2005 – De Franse helikopterbouwer Eurocopter bereikte op 14 mei 2005 voor het eerst met een helikopter de top van Mount Everest. Het record werd bevestigd door de FAI. De piloten hebben op de terugweg op verzoek van de autoriteiten vanuit het basiskamp enkele klimmers in nood opgepikt. Het persbericht luidde: “On May 14th, 2005 at 7h08 (local time), a serial Ecureuil/AStar AS 350 B3 piloted by the EUROCOPTER X-test pilot Didier Delsalle, landed at 8,850 meters (29,035ft) on the top of the Mount Everest (Kingdom of Nepal).”
• 2007 – Op 22 mei 2007 haalde de 71-jarige Katsusuke Yanagisawa uit Japan de top en werd daarmee de oudste mens boven de 8840 meter.
• 2007 – Rob Baber heeft het hoogste telefoongesprek ooit gevoerd. De man belde in half bevroren toestand zijn vrouw en kinderen vanaf de top van de Mount Everest. “Hallo? Hallo! Het is geweldig, ik kan mijn voeten niet voelen!”, waren zijn eerste woorden. Baber kon het uitzonderlijke belletje doen doordat China onlangs een nieuw hightech basisstation had geplaatst. Het gesprek had wel wat om handen: door de extreme kou en wind op 8848 meter hoogte moest de batterij van de mobiele telefoon op het lichaam van Baber worden vastgeplakt om niet kapot te vriezen. Ook het gebruik van een handset was gevaarlijk omdat Baber hiervoor zijn zuurstofmasker moest afzetten. Sponsor Motorola heeft het vastgelegd. Om het gesprekje te bewijzen, maakte Baber eerst een oproep naar een voicemail-account. Na de twee telefoongesprekjes pikte de klimmer in zijn recordreeks ook nog het hoogst gemaakte sms’je ooit mee.
• 2008 – Op 25 mei 2008 werd bekend gemaakt dat een niet bij naam genoemde Nepalese man van 76 jaar oud het record van Katsusuke Yanagisawa verbroken had.
• zonder datum – Een 15-jarig Nepalees Sherpameisje is de jongste vrouw die het dak van de wereld betrad, en niet de Amerikaanse Samantha Larson die op 16 mei 2007 de top bereikte.
• 2009 – Op 20 mei 2009 bereikte Erik Ravenstijn als jongste Nederlander (25 jaar) de top van de Mount Everest. Het was zijn eerste poging.
• 2009 – Op 23 mei stond Bernice Notenboom als tweede Nederlandse vrouw op de top van de Mount Everest.
• 2010 – De dertienjarige Amerikaan Jordan Romero bereikt de top op 22 mei. Daarmee is hij de jongste mens die erin slaagt Mount Everest te beklimmen.
• 1990-2011 – De Sherpa “Apa Sherpa” is recordhouder Everestbeklimmen: hij heeft 21 keer op de top gestaan.

De zone des doods

Over het algemeen wordt elk gebied boven 8000 meter vanwege het gebrek aan zuurstof in de lucht aangeduid als zone des doods. Zo is de atmosferische druk op de top van de Mount Everest maar één derde van die op zeeniveau, waardoor slechts 33% van de normale hoeveelheid zuurstof beschikbaar is.

Zuurstof

In mei 2007 ondernam de Caudwell Xtreme Everest een medische studie van de zuurstofwaarden in menselijk bloed op extreme hoogte. Meer dan 200 vrijwilligers klommen naar het basiskamp van de Mount Everest, waar ze onderworpen werden aan verschillende medische testen om de hoeveelheid zuurstof in hun bloed te onderzoeken. Een klein team voerde eveneens testen uit tijdens de beklimming van de top.

Zelfs in het basiskamp had het lage gehalte aan zuurstof in de lucht een direct effect op de zuurstofwaarden in het bloed. Op zeeniveau bevinden deze waarden zich gewoonlijk op 98% tot 99%, maar in het basiskamp vielen ze terug naar waarden tussen 85% en 87%. Op de top genomen bloedmonsters toonden nog lagere zuurstofwaarden. Een gevolg van lagere zuurstofwaarden is een versnelde ademhaling (van 20-30 tot 80-90 ademhalingen per minuut), die op zijn beurt weer fysieke uitputting tot gevolg heeft. Andere gevolgen kunnen verminderde redenatie- en beoordelingsvermogens zijn.

De meeste expedities die de Mount Everest willen beklimmen maken dan ook gebruik van zuurstof uit flessen. Vooral tijdens de eerste beklimmingen was het gebruik van flessenlucht ‘not done’. George Mallory, een pionier die betrokken was bij de eerste pogingen de berg te beklimmen, vond het aanvankelijk niet horen bij de ‘sportmanmentaliteit’ die een bergbeklimmer moest hebben. Later kwam hij hierop terug en onderkende dat het voor hem onmogelijk zou zijn de top te bereiken zonder zuurstofflessen. Vanaf dat moment tot hij in 1924 verongelukte bij zijn poging de top te bereiken gebruikte hij zuurstofflessen. Toen Tenzing en Hillary in 1953 als eersten de top bereikten, gebruikten zij ook ademluchttoestellen. Reinhold Messner was de eerste klimmer om met deze traditie te breken en behaalde in 1978 als eerste klimmer zonder perslucht de top.

Temperatuur

Ook door de temperatuur is de zone des doods van de Mount Everest voor klimmers aanmerkelijk moeilijker te overleven dan die van andere bergen. De temperaturen kunnen dalen tot zeer lage waarden, wat resulteert in de bevriezing van alle onbeschermde delen van het lichaam. Doordat de temperaturen zo laag zijn, is de sneeuw in sommige gebieden bevroren, wat weer aanleiding kan geven tot dodelijke uitschuivers en valpartijen. Ook de sterke winden zijn een potentieel gevaar voor de klimmers.