Hieronder wordt niet de stationswandeling beschreven, want de beschrijving daarvoor vindt u in de stationswandeling folder, maar ik geef wel informatie over de stationswandelingen en de Stichting LAW en over het landschap en cultuurgoed op deze route.

De NS (Nederlandse Spoorwegen of eigenlijk Eropuit) hebben i.s.m. de Stichting LAW (Lange Afstands Wandelpaden) zgn stationswandelingen gemaakt. Zie: http://www.eropuit.nl/wandelen. Deze wandelingen starten en beginnen bij een station, maar sluiten aan op het lange afstands wandelpadennet van Nederland.

Praktische informatie

Lengte: 15 km
Beginstation: Arnhem
Eindstation: Arnhem of Ede Wageningen
LAW: Maarten van Rossumpad

Tip: Een betere routebeschrijving is te downloaden vanaf: http://www.eropuit.nl/pdf/WesterbouwingNov2013.pdf
en een betere routekaart is te vinden op: http://www.eropuit.nl/pdf/RoutekaartWesterbouwingapril2013.pdf

Routekaart:

Begin van de route:

De wandeling start aan de Sonsbeekzijde van Station Arnhem. Volg vanaf nu de route zoals beschreven in: http://www.eropuit.nl/pdf/WesterbouwingNov2013.pdf

 

U bereikt na 2,5 km wandelen Landgoed Mariëndaal en na 3 km Landhuis Mariëndaal (1).

 

Landgoed Mariëndaal

Mariëndaal is een van rijkswege beschermde historische buitenplaats in Gelders Arcadië gelegen tussen Oosterbeek en Arnhem. Het behoort grotendeels tot de gemeente Arnhem; het westelijk deel (met het hoofdgebouw) ligt in de gemeente Renkum. Mariëndaal maakt deel uit van de landgoederengroep Mariënborn die in bezit is van de stichting Het Gelders landschap en Gelderse Kasteelen (GLGK).

Door het gebied loopt de Klingelbeek of Slijpbeek. Het dal van deze beek is door erosie uit de Arnhemse stuwwal geslepen. In het hoger gelegen deel van dit dal stelde Wijnand van Arnhem grond ter beschikking waarop in 1392 het Augustijnenklooster Domus Fontis Beatae Mariae werd gesticht. In het Nederlands heette dit klooster eerst Mariënborn en later Mariëndaal.

In 1580, tijdens de reformatie, werd dit klooster opgeheven om tussen 1587 en 1607 te worden gesloopt. De stenen zijn hergebruikt om de lanen in het landgoed te verharden en in diverse bouwwerken in Arnhem.

Tijdens de ijstijden zijn in dit gebied lange, smalle erosiedalen ontstaan. Deze zijn tot op de dag van vandaag zichtbaar.

De “Groene bedstee” is een fraaie berceau van haagbeuk die in 1856 op dit park in Engelse landschapsstijl werd aangelegd. Van iets eerder dateren de beukenlanen die tussen 1820 en 1840 tussen weilanden werden aangelegd. De Klingelbeek of Slijpbeek is een spreng die via een aantal aangelegde vijvers het landgoed verlaat.

Op een kunstmatige heuvel ligt een zwaar verwaarloosde kapel, de Christuskoepel. Deze is in 1939 gebouwd door de architect Alexander Kropholler; de beelden zijn van Mari Andriessen.

Het landgoed wordt doorkruist door de spoorlijn Utrecht-Arnhem. In het noorden en westen wordt Mariëndaal begrensd door de Schelmseweg. De akkers ten zuiden van de Utrechtseweg, totaan de Prins Bernhardweg, behoren ook tot het landgoed. Aan de oostzijde eindigt Mariëndaal tegen een strook met hoogspanningsmasten, waar later mogelijk de Westtangent wordt aangelegd.

Landhuis Mariëndaal

Het vroegere huis Mariëndaal ligt eigenlijk niet in Arnhem. De gemeentegrens Arnhem-Renkum loopt pal voor het huis en het vroegere landhuis ligt net aan de Oosterbeekse kant.
Na de sloop van de kloostergebouwen, als gevolg van de stormachtige verwikkelingen rondom de Reformatie in Arnhem rond 1580, werd Mariëndaal verpacht. Anderhalve eeuw later, in 1735, werd het landgoed voor fl 16.350,00 verkocht aan Johan Brantsen. Rond 1740 liet hij er een, verhoudingsgewijs, klein huis bouwen.
In 1791 vererfde het landgoed aan de Arnhemse burgemeester mr. Jacob Nicolaas van Eck, waarna het tot 1936 in handen van zijn familie bleef. Op 24 november van dat jaar kocht de Stichting Het Geldersch Landschap huis en omringend landgoed.
In de Tweede Wereldoorlog werd het huis gevorderd door de Reichsarbeitdienst. Tijdens de Slag om Arnhem in september 1944 werd het huis zwaar beschadigd. De renovatie vond plaats in 1948 en een jaar later betrok het Bedrijfslaboratorium voor Grond- en Gewasonderzoek (Blgg) het gebouw.

In 1857 werd het 18de-eeuwse huis in opdracht van Francois W.L. van Eck ingrijpend verbouwd en vergroot tot het huidige huis.
Het oorspronkelijke, kleinere oude huis, is nog goed te kennen. Het is het vierkante witte ‘aanbouw’ aan de rechterkant van de gevel.

[Bron: http://www.arneym.nl/monumentenbuitenstad/mariendaalhuis/index.html]

Na ongeveer 1 km wandelen bereikt u nu de Rosandepolder en na ongeveer 2 km bereikt u 2 grindgaten.

 

De Rosandepolder

De Rosandepolder is het poldergebied ten zuiden van Oosterbeek en Arnhem, rondom de spoorlijn Arnhem-Nijmegen aan de Nederrijn. De Rosandepolder ligt deels op het grondgebied van de Gemeente Renkum en deels op het gebied van de gemeente Arnhem.

Geschiedenis

Over de oorsprong van de naam Rosande bestaan twee theorieën: Volgens de ene theorie heeft het te maken met rood zand, volgens de andere zou het de aanduiding zijn voor grond waarop het bos is gerooid.

In de Rosandepolder liggen de resten van Kasteel Rosande. Dit kasteel werd in 1313 voor het eerst genoemd. In de Franse tijd is dit kasteel verwoest en gesloopt.

Bestemming

In de Rosandepolder bevinden zich twee plassen. De zuidwestelijke plas wordt gebruikt voor waterrecreatie, de noordoostelijke plas is vooral ligplaats voor woonboten. Een groot deel van het gebied heeft een landbouwbestemming.

Ontwikkelingen

Om de Slijpbeek onder het spoor door te laten lopen, is in de spoordijk een ecopassage gegraven.

Kasteel Rosande

Kasteel Rosande is een voormalig kasteel en heerlijkheid gelegen ten zuidoosten van het dorp Oosterbeek aan de voet van de Veluwe in de uiterwaarden lag, onderdeel van de gemeente Renkum in de provincie Gelderland.

Geschiedenis

De oudste vermelding stamt uit 1313 als het huis eigendom is van Gosewijn van Rijsande. Het kasteel zelf is leengoed onder het Kasteel Doorwerth. Het kasteel was vaak middelpunt van strijd, maar werd altijd weer opgebouwd. In 1515 brandde het af, en 1538 werd het afgebroken en weer opgebouwd. In het rampjaar werd het kasteel door Franse troepen voor het laatst verwoest, waarna het gebouw werd gesloopt. De contouren van het kasteel zijn nog altijd herkenbaar in de Rosandepolder. Het kasteelterrein is aangewezen als rijksbeschermd (archeologisch) monument. Uit opgravingen door A.E. van Giffen in 1939 bleek dat het gebouw 34 bij 29 meter in omvang was, en nog delen van de vloer aanwezig zijn. Een voorstel van Van Giffen om de fundamenten zichtbaar te maken in het landschap werd door de gemeente Renkum afgewezen. Ter herinnering aan dit verdwenen kasteel werd ter plaatse een landmark in de vorm van een kasteel vaandel geplaatst.

Na ongeveer 1 km wandelt u onder de spoorbrug door en na ongeveer 2 km bereikt u camping Oosterbeeks Rijnoever, een prima plek om even op een bankje van het uitzicht over de Rijn te genieten.

Daarna loopt u langzaamaan de Rosandepolder weer uit en na 1 km bereikt u Oosterhout. Vanaf het pad ziet u al van verre het oudste kerkje van Nederland liggen (2).

Oude Kerk (Oosterbeek)

De Oude Kerk aan de Benedendorpseweg in het Gelderse dorp Oosterbeek is sinds de Reformatie een protestantse kerk en maakt deel uit van de PKN. De kerk, die nog steeds in gebruik is voor de wekelijkse eredienst, is zo’n duizend jaar oud. Na de Tweede Wereldoorlog is het tevens een pelgrimsoord geworden voor veteranen, nabestaanden en andere belangstellenden aangaande de Slag om Arnhem.

Bouw

Het eenbeukige rechthoekige schip van tufsteen is gebouwd in de Karolingische periode (8e tot 10e eeuw) in pre-romaanse stijl. Delen van de kerk uit die tijd zijn in het huidige gebouw bewaard gebleven. Het is daarmee een van de oudste nog bestaande kerken in Nederland. Het schip heeft kleine rondbogige vensters. Aan de noordzijde bevindt zich een romaans portaal met archivolten op imposten, boven de deur in het portaal zit een fronton. In de noord- en de zuidgevel zitten dichtgemaakte boogopeningen die vroeger naar, inmiddels afgebroken, zijkapellen leidden. De toren van de kerk is 14e-eeuws en is met tufsteen bekleed. Het romaanse koor werd in de 15e eeuw vervangen door een gotisch koor. De kerk was van oorsprong een zaalkerk maar werd in 1856 uitgebreid met dwarsbeuken. Kerk en toren zijn in 1949-1950 hersteld en gerestaureerd nadat ze in de Tweede Wereldoorlog ernstig waren beschadigd. De toren kreeg een nieuwe, korte spits in de vorm van een tentdak. Toen heeft ook een belangrijke reconstructie naar de oorspronkelijke bouwvorm plaats gevonden. Het gebouw heeft de status van rijksmonument.

Geschiedenis

In de kroniek van Johannes de Beke uit de 14e eeuw wordt beschreven hoe in het jaar 1027 de toenmalige keizerin Gisela (de vrouw van Keizer Koenraad II van het Heilige Roomse Rijk) in de kerk bevallen zou zijn. Als dank hiervoor werd de pastoor van de kerk, Bernulphus, beloond met de positie van Bisschop van Utrecht. Bernulphus heeft daadwerkelijk bestaan, hij is heilig verklaard en is de patroonheilige van Oosterbeek. Het verhaal over de bevalling wordt echter in twijfel getrokken.

Slag om Arnhem

Tijdens Operatie Market Garden in 1944 lukte het de Britten niet om de brug over de Nederrijn, die later John Frostbrug zou worden genoemd, in Arnhem in handen te krijgen. Na zware verliezen trokken zij zich op 19 september, de derde dag van de operatie, terug op Oosterbeek. Zo’n 3.000 militairen verzamelden zich daar. In de omgeving van de kerk vonden acht dagen lang zware gevechten plaats. In de oude pastorie ernaast werden door onder andere Kate ter Horst circa 250 gewonde Britse soldaten verzorgd. Het godshuis diende als een van de verzamelpunten van de geallieerden voordat zij zich terugtrokken over de Rijn die zich er vlakbij bevindt. De kerk werd bij de oorlogshandelingen deels verwoest.

Via een prachtig oud kerkpad vervolgt u de route en na ongeveer 1,5 km. bereikt u via een steile trap omhoog Westerbouwing, waar deze wandeling naar is genoemd.

Westerbouwing

De Westerbouwing is een uitspanning in de gemeente Renkum aan de Zuid-Veluwezoom op een stuwwal aan de Rijn, met uitzicht heeft over de Betuwe en de steden Arnhem en Nijmegen. De Westerbouwing ligt tussen de drie plaatsen Doorwerth, Heveadorp en Oosterbeek in.

De naam Westerbouwing wordt al in 1760 genoemd in enkele archiefstukken als een huis, schuur op den berg met opgaande hout en boomgaarden. In 1802 komt de uitspanning in handen van een Arnhemse eigenaar die er rond 1824 een theekoepel liet bouwen waar hij en zijn familie regelmatig in vertoefden. Na 1872, toen het landgoed verkocht werd, kwam er een grote verandering voor de Westerbouwing. Er werd een woning bij de theekoepel gebouwd, waar een hapje en een drankje genuttigd kon worden. In 1880 werden er voor het eerst boottochtjes georganiseerd vanuit Arnhem naar de Westerbouwing, waardoor het een publiekstrekker werd. In 1912 werd de Westerbouwing aangekocht door de gemeente om deze uitgaansgelegenheid te kunnen behouden voor het publiek. In de jaren 30 werd de uitspanning gemoderniseerd met nieuwbouw en een uitkijktoren.

 

Tijdens de tweede wereldoorlog was de Westerbouwing een belangrijk strategisch punt, omdat men goed zicht had over wat er zich afspeelde op de Rijn, in de Betuwe en de lucht daarboven. Tijdens de Operatie Market Garden (Slag om Arnhem) in september 1944 is er zeer zwaar gevochten in deze omgeving. In deze periode is de uitspanning bijna verdwenen door het oorlogsgeweld. Na de oorlog werd er een tijdelijk restaurant gebouwd.

Begin jaren vijftig werd er begonnen aan een nieuw uiterlijk van de Westerbouwing. Er werd een nieuw restaurant gebouwd met een uitkijktoren. Halverwege de jaren vijftig kwam er uitbreiding: er werd een speeltuin aangelegd. Eind jaren vijftig kwam er een rondrittrein in de vorm van een zwaan die door de wijde omgeving reed en tevens de mensen van de rondvaartboot afhaalde en ook weer terug bracht. Ook werd er een kabelbaan gebouwd, wat destijds uitzonderlijk was voor Nederland.

In de jaren daarna werd het park nog verder uitgebreid met de botswagentjes, kinderbaan, luchtkussen, en een dubbeldekkerbus waarin de allerkleinsten naar Disneyfilms konden kijken en de jeugd hun T-shirts konden laten bedrukken.

De Airborne wandeltocht houdt hier zijn rustplaats, waar de deelnemers even kunnen bijkomen.

Door de komst van de grote attractieparken elders in het land brak er een moeilijke tijd aan voor de Westerbouwing waardoor uiteindelijk, begin jaren negentig, besloten werd het pretparkje te sluiten. Alleen het restaurant is blijven bestaan.

Het pad slingert vanaf Westerbouwing verder langs de stuwwal en loopt daarna landinwaarts vanaf de rivier gezien en steekt de Seelbeek over naar Heveadorp (3).

Heveadorp

Heveadorp is een woonkern in de gemeente Renkum, in de Nederlandse provincie Gelderland.

Geschiedenis

Dit dorp is gesticht als woonkern voor de werknemers van de Heveafabriek. Hevea is de Latijnse naam voor de rubberboom (Hevea brasiliensis). Deze fabriek maakte rubberen producten, zoals banden en laarzen.

De fabriek werd in 1915 gebouwd in het dal van de Seelbeek, op het terrein van de voormalige modelboerderij het Huis ter Aa in Doorwerth. Deze modelboerderij was een ideëel bedrijf in eigendom van de rijke grootgrondbezitter Scheffer. Men zegt dat de koeien in deze modelboerderij beter werden behandeld dan de arbeiders aan het einde van de 19e eeuw.

 

Deze boerderij ging failliet waarna rubberfabrikant Dirk Frans Wilhelmi (1877 – 1936) het terrein kocht. Ook Wilhelmi was een maatschappelijk ondernemer avant la lettre. Hij besteedde veel tijd en geld aan een goede huisvesting van zijn arbeiders en bouwde om die reden 83 woningen voor de arbeiders en 14 woningen voor het hogere personeel. De meeste van deze huizen zijn gebouwd in Engelse landhuisstijl met een rieten dak. Ook nu nog zijn deze huizen beeldbepalend voor het aanzicht van en de sfeer in het dorp. De huizenblokken werden vernoemd naar de Indische eilanden waar de rubber vandaan kwam: Sumatra, Java en Borneo.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog bij de April-meistakingen in 1943 werden verschillende werknemers en leidinggevenden van de Hevea-fabriek gefusilleerd door de Duitsers omdat zij gehoor hadden gegeven aan de oproep van de Nederlandse regering in ballingschap om het werk neer te leggen. Ook verloren gedurende de oorlog drie Joodse inwoners van Heveadorp het leven in concentratiekampen. Gedurende de Slag om Arnhem maakte Heveadorp samen met Oosterbeek en een deel van Arnhem deel uit van het gebied dat door de Britse 1e Luchtlandingsdivisie was bezet. Onder andere John Frost en zijn bataljon trokken door Heveadorp op weg naar de Arnhemse brug. Bij de heftige gevechten raakte het dorp zwaar beschadigd.

De fabriek werd eind jaren 70 gesloten en afgebroken. Een groot deel van de karakteristieke arbeiderswoningen is blijven staan en er heeft nieuwbouw plaatsgevonden. Momenteel is Heveadorp een zelfstandige plaatsnaam. Per 1 januari 2010 is Heveadorp officieel als zesde dorp aan de gemeente Renkum toegevoegd en heeft het een eigen postcode gekregen. Tot dan toe werd het als wijk van Doorwerth beschouwd.

Ligging

Heveadorp ligt in het dal van de Seelbeek. Dit dal ligt in de stuwwal die de zuidgrens van de Veluwe vormt. De omgeving is erg bosrijk. Op de stuwwal ten oosten van Heveadorp bevinden zich de Valkeniersbossen en de Westerbouwing. In de uiterwaard ten oosten van Heveadorp bevindt zich het veer naar Driel. Op de stuwwal ten westen van Heveadorp bevindt zich het Landgoed Duno met de bekende Hunnenschans en de Seelbeek. In de uiterwaard ten westen van Heveadorp bevinden zich het Kasteel Doorwerth en de Drielse stuw met sluizen. Ten noorden van Heveadorp ligt het centrum van Doorwerth, naar het zuiden ligt de Nederrijn.

Seelbeek

De Seelbeek is een beek in Nederland. De Seelbeek loopt vanaf verschillende sprengkoppen nabij de katholieke kerk van Doorwerth, langs Heveadorp naar de Rijn.

Zijdalen

Op Google Earth is te zien dat de Seelbeek in een ver verleden verschillende zijtakken gehad heeft.

Industrieel verleden

Aan het eind van de Seelbeek bij Heveadorp bevindt zich een oude filterkelder. Deze is aangelegd voor de Modelboerderij Huis ter Aa. Later werd deze gebruikt door de Hevea rubberfabriek, later Vredenstein die in Heveadorp gestaan heeft.

Historie

Op de eilandjes in de Seelbeek heeft vermoedelijk een vroeg middeleeuwse rondburcht gestaan, de voorloper van het huidige Kasteel Doorwerth.

Herstel beekloop

Halverwege de jaren ’90 is het beekdal opgeknapt. De afwatering van de Seelbeekweg is daarbij gescheiden van die van de beekloop.

Daarna loopt u via de rand van de stuwwal met prachtige uitzichten naar Landgoed Duno (5) en de daarop liggende Hunneschans, een oude ringwalburg (4).

Landgoed Duno

Duno is een Nederlands landgoed in Gelderland. De naam komt van Duunoog wat de naam was van het landhuis dat de 18e-eeuwse eigenaar hier liet bouwen.

Het landgoed ligt ten zuiden van Doorwerth op een stuwwal aan de Rijn. Het heeft de status van aardkundig monument. Op het landgoed bevindt zich een ringwalburg die de Duno wordt genoemd.

Medio 1794 had mr. A.F.O. Blombe Vatebender, richter van de Heerlickheid Doorwerth, ter plaatse een landhuis laten bouwen. Lang heeft hij er niet gewoond want al in 1801 werd gemeld dat het landhuis dienst deed als herberg. In 1807 ging het landgoed over in eigendom aan oud-kapitein-ter-zee Wijnand de Grote en Rosalie C.L. de Vignon. De echtelieden woonden op het landgoed tezamen met Meinard Johan Macare, voormalig boekhouder van de Oost-Indische Compagnie. Laatstgenoemde ontving op 18 juli 1808 koning Lodewijk op het landgoed, die zijn bewondering uitte over de “cascaden” en de vergezichten over de oostelijke Betuwe.

In 1831 was Duno in eigendom bij J. F. Kroese. Hij bleef eigenaar tot 1843 toen het landgoed werd aangekocht door baron Van Brakell, eigenaar van onder andere het nabijgelegen kasteel Doorwerth. De baron verhuurde het landhuis, maar de huur was dusdanig hoog dat er verval intrad. Uiteindelijk werd na diverse eigendomswisselingen door vererving het landhuis geveild in 1888 en aangekocht door cacao-handelaar J.W.F. Scheffer die het landgoed inrichtte als melkveebedrijf. Hij liet ook woningen langs de Dunolaan bouwen met namen als Forest Hill, Zorgvlied, de Viersprong en Pretty home. Na de dood van Scheffer in 1914 werd het landgoed wederom publiek verkocht en werd de nieuwe eigenaar theeplanter Odo van Vloten, die het in 1931 naliet aan stichting Het Geldersch Landschap. Tijdens zijn leven bleek al dat het financieel lastig werd dergelijke landgoederen te onderhouden.

Het Geldersch landschap gaf het landhuis de bestemming hotel en dit werd in 1933 in gebruik genomen. Bij oorlogshandelingen in 1944 werden de villa en het jagershuis verwoest. Het landhuis werd niet opnieuw gebouwd, maar het landgoed wordt nog steeds beheerd door het Geldersch Landschap.

 

 

 

Ringwalburg de Hunneschans

U loopt aan de andere zijde van de terp via een trap weer naar beneden en vervolgt de route door Heelsum naar de bushalte aan de Utrechtseweg, van waar u een bus naar station Arnhem kunt nemen of door aan de andere zijde van de weg de bus naar station Ede-Wageningen te nemen.