Wisby Klosteröl…

De Wandelgek bezocht Gotland als laatste etappe van de Oostzeereis in 1997. Het eiland heeft een prachtige Hanzestad (Visby) met intacte omwalling/stadsmuren, zelfs de poorten staan er allemaal nog en nog flink wat middeleeuwse gebouwen. Het is een relaxt stadje qua sfeer en de zonsondergangen zijn de mooiste die ik ooit gezien heb. Er is ook een leuk klein bierbrouwerijtje waar ze “Wisby Klosteröl” maken. Op het etiket is de oude kloosterruïne te zien. Ze maken er zowel een pilsenerachtig bier als een donkerder zwaarder dubbelachtig bier. in het oude centrum. Vervolgens is het een prima uitvalsbasis voor fiets- en wandeltochten langs historische of geologisch interessante plaatsen op het eiland. Ten noorden van Gotland ligt een klein eilandje, Faro genaamd, waar prachtige rotsformaties in zee zijn te bewonderen. In een klein kerkje op dit eiland hoorde ik van de plaatselijke priester nog een prachtig zeehondenjacht verhaal.

Rozestruiken in Visby…

Gotland is een Zweeds eiland in de Oostzee. De hoofdstad van het eiland is Visby, dat ook wel bekend staat als de rozenstad door de vele rozenstruiken die er groeien. Aan de oostkust van Gotland ligt het havenstadje Slite met een grote cementfabriek. Het eiland vormt samen met een aantal kleinere eilanden, waaronder Fårö, Stora Karlsö, Lilla Karlsö en Gotska Sandön het gelijknamige landschap Gotland, dat op bestuurlijk niveau samenvalt met de gemeente Gotland en de provincie Gotlands län.

Nog meer rozen…

Gotland staat bekend om de vele burchten, ruïnes, kerken en oude dorpen. Toerisme is de belangrijkste bron van inkomsten op het eiland, maar daarnaast is er ook landbouw, industrie (Cementa in Slite) en dienstverlening (Payex te Visby). Van het zeer oude inheemse paardenras de gotlandpony leeft nog een kleine halfwilde kudde in het bos en heidegebied nabij Lojsta. Vanwege de vele kerken uit de dertiende en veertiende eeuw wordt Gotland wel “het eiland van de honderd kerken” genoemd. Inderdaad heeft elk van de bijna honderd historische parochies op Gotland zijn eigen eeuwenoude kerk.

Geografie

Satelietfoto van Gotland…

Met een lengte van 125 km en een breedte van 55 km en een oppervlakte van 2994 km² is Gotland het grootste eiland van Zweden en in de Oostzee. Het eiland heeft een gevarieerde natuur met onder andere naaldbossen, loofbossen stranden, druipsteengrotten en rotsformaties.

De grotten bij Lummelunda, ten noorden van Visby, zijn in de zomer toegankelijk voor het publiek. In de loofbossen kan men in de herfst zwarte truffels vinden. Het klimaat op Gotland is mild; het eiland heeft ook meer zonuren dan het vasteland van Zweden. Gotland is vrij plat. Hoogste punt is Follingbohöjden (78 meter boven zeeniveau). Er zijn minder meren dan op het vasteland van Zweden. Bästeträsk, Fardumeträsk en Tingstädeträsk zijn historische meren, terwijl Bogeviken een tot meer geworden baai is. Reden voor dit laatste is de opheffing van Scandinavië sinds de laatste ijstijd vanwege het wegsmelten van de ijskap op de Scandinavische landmassa.

Geologie

Geologie van Gotland…

Gotland bestaat uit sedimentair gesteente uit het Siluur, die richting het zuidoosten hellen. De successie bestaat hoofdzakelijk kalksteen en schalie en heeft een stratigrafische dikte van 200 tot 250 m. Het Siluur is het dikst in het zuidoostelijk deel van het eiland. Onder het Siluur bevindt zich een 75 tot 125 m dikke sequentie uit het Ordovicium.

De sedimenten zijn afgezet in een ondiep, warm, marien milieu aan de rand van een paleocontinent in de buurt van de evenaar. De waterdiepte was nooit meer dan 200 meter en het afzettingsmilieu werd na verloop van tijd ondieper naarmate het bekken zich opvulde met biogeen detritus en terrestrisch sediment. De eerste riffen begonnen zich te ontwikkelen gedurende het Llandovery en ze domineren het geologisch archief op Gotland. Er is zandsteen te vinden in de jongste gesteentes in het zuidelijk deel van het eiland, die zandbanken vertegenwoordigen en waarschijnlijk dicht bij de kust zijn afgezet.

Verwering van de kalksteen heeft verschillende karstverschijnselen veroozaakt. Typisch voor Gotland zijn de zogeheten rauks, steenkolommen aan de kust in vaak ongebruikelijke vormen. Het eiland is ook bekend om de rijkdom aan goed bewaarde fossielen, met name Rugosa koralen en Brachiopoden zijn zeer algemeen. Ook is het opvallend dat er op verschillende plekken paleo-stacks bewaard zijn.

Geschiedenis

Wegkruis ergens op Gotland…

Gotland heeft in de middeleeuwen vanwege zijn strategische ligging in de Oostzee een belangrijke rol gespeeld in de handel en in de politiek van de landen die eromheen liggen. Reeds in de tijd van de Vikingen was het een belangrijk handelscentrum. Archeologische vondsten van talrijke Arabische en Byzantijnse munten getuigen van deze tijd. Het kwam tot bloei ten tijde van de Duitse Hanze rond 1200. Catastrofaal voor Gotland was de inname door de Deense koning Waldemar Atterdag in 1361. Een gebeurtenis die momenteel jaarlijks wordt herdacht is de Medeltidsveckan in augustus. Na 1361 kwam Gotland in verval. In 1394 veroverden piraten, eufemistisch genoemd de Victualiënbroeders, het eiland. De Duitse Orde landde in 1398 met een expeditieleger en verdreef de piraten. In 1409 werd Gotland in een vredesverdrag met de Kalmarunie van Scandinavië verkocht aan koningin Margaretha I van Denemarken. Het was beurtelings onderdeel van Zweden en van Denemarken tot het in 1645 bij de vrede van Brömsebro definitief aan Zweden kwam. Wel werd Gotland nog tweemaal door een vreemde mogendheid bezet. Van 1676 tot 1679 opnieuw door Denemarken. Bij hun vertrek vernietigden de Deense troepen Visborg Slott, een historische vesting bij Visby. In 1808 bezetten Russische troepen enkele weken het eiland tijdens de Finse Oorlog.

Belegering van Visby door de Deense koning Valdemar Atterdag om wille van losgeld…

Verkeer

Gotland is zo’n 200 km ten zuiden van Stockholm gelegen. Er zijn geregelde veerverbindingen vanuit de havenplaats Nynäshamn, ongeveer 60 km ten zuiden van Stockholm, en vanuit Oskarshamn in het zuidoosten van Zweden.

In de zomer is er een bootverbinding met Öland. Er is verder een veerpont naar het kleinere eiland Fårö; er zijn charterverbindingen naar de kleinere eilandjes die geen permanente bewoning hebben: Stora Karlsö, Lilla Karlsö en Gotska Sandön. (De laatste twee zijn beschermd natuurgebied.)

Gotland is ook per vliegtuig te bereiken. Een aantal kilometer buiten Visby ligt een luchthaven. De luchtvaartmaatschappijen die op Gotland vliegen zijn Skyways en Gotlandsflyg. Buiten het zomerseizoen wordt alleen op Stockholm gevlogen. Tijdens de zomer ook op andere steden, waaronder Malmö, Göteborg en Hamburg. De

afgelopen jaren zijn de vliegprijzen naar Gotland sterk gedaald.

De eerste spoorlijn op Gotland werd in 1878 door koning Oscar II geopend. Dit was wat uiteindelijk de lijn Lä

rbro-Tingstäde-Visby-Hemse-Burgsvik zou worden. Verder kwamen er spoorlijnen tussen Romakloster en Slite en tussen Romakloster en Hablingbo. Alle sporen op Gotland waren smalspoor (891 mm).
Al deze spoorlijnen zijn nu opgeheven. De overblijvende stoomtreinen en andere voorwerpen zijn te bezichtigen in het spoormuseum in Station Hesselby (Dalhem), van waaruit ook een museumlijntje loopt naar Romakloster. Een nieuw onderdeel van dit oude traject is in de zomer van 2007 in gebruik genomen.

Visby (Zweden)

Rozenstad…

Visby is de grootste stad op het Zweedse Oostzee-eiland Gotland en de hoofdstad van zowel de provincie Gotlands län als de gemeente Gotland, die beide het gehele eiland beslaan. De hanzestad telt 22.236 inwoners (31-12-2005), heeft een oppervlakte van 1208 hectare en is één van de veertien Zweedse werelderfgoederen op de Werelderfgoedlijst van de UNESCO.

Geschiedenis

Oude kaart van de Hanzestad Visby…

Visby werd in de 10e eeuw gesticht en was van de 12e tot de 14e eeuw een van de belangrijkste hanzesteden. Door zijn ligging nam het een belangrijke plaats in in de handel over de Oostzee en de Noordzee. In 1361 werd de stad door Denemarken veroverd, maar in de 17e eeuw weer door Zweden geannexeerd.

Na de 14e eeuw nam het belang van de stad sterk af. Dit kwam onder andere door de pest, door piraterij, doordat Denemarken en Zweden om deze stad enige oorlogen voerden, en uiteindelijk in 1525 door de aanval van de Duitse stad Lübeck.

Door de economische teruggang werden de gebouwen en constructies uit de bloeitijd van de stad gespaard (er was geen noodzaak om gebouwen te vervangen, voor andere, door economische ontwikkeling veroorzaakte, toepassingen). Al in het begin van de 19e eeuw werd de stad tot nationaal monument verklaard. Van alle ongeveer 220 hanzesteden was Visby dan ook in een van de beste posities om in 1995 tot werelderfgoed te worden verklaard.

In het zeerecht voor transporten over zee is de stad nog naamgever voor een aantal regels die voor die transporten gelden namelijk de Haag-Visby-regels.

Stadsbeeld

Ruine van de oude Kathedraal…

Visby is hoofdzakelijk bekend door de grotendeels intacte, uit de 13e eeuw stammende 3,4 km lange stadsmuur (ringmuren) rondom het oude gedeelte van de stad. Ook zijn er veel middeleeuwse gebouwen (meer dan 200) te vinden. De stadsindeling stamt nog uit de middeleeuwen. Er waren toen 17 middeleeuwse kerken in Visby, waarvan de meeste tot ruïnes zijn vervallen. Eén is nog intact.

Stadsmuren van Visby…

Visby is de best bewaarde en compleetste van de hanzesteden. De stadsmuur met de poorten Norderport, Österport, Söderport en Skansport en de 13e-eeuwe torens zijn nog nagenoeg intact. De ruïnes van een dozijn middeleeuwse kerken zijn een testament van het rijke verleden, als ook het middeleeuwse stratenplan en de overblijfselen van meer dan 200 opslaghuizen en handelaarshuizen uit deze periode.

Bezoekers komen vooral naar Visby voor de:

• Strandgatan, middeleeuwse straat
• Kruttornet, kruittoren
• Gotlands Naturmuseum
• St Nicolai, kerkruïne
• Domkyrkan Sta Maria
• Gotlands Fornsal, archeologisch museum

Trivia

• De televisieserie Pippi Langkous naar het boek van Astrid Lindgren is in Visby opgenomen.

Fårö

Fårö (“schapeneiland” of, volgens een alternatieve verklaring, “Eiland van de varende mensen”) is een Zweeds eiland in de Oostzee, ten noordoosten van het eiland Gotland. Het wordt van dit eiland gescheiden door een smalle zeestraat, de Fårösund.

Fårö is 113 km² groot, iets kleiner dan Texel. Het heeft ongeveer 600 permanente inwoners. Het eiland is plat en heeft vele kleine meren. De grond bestaat grotendeels uit woeste grond en weidegrond. In het oostelijke deel bevindt zich het eigenaardige stuifzandlandschap Ulla Hau. In het Noorden van het eiland aan de kust bevinden zich merkwaardige erosiestructuren van kalksteen, de zogenoemde raukar.

De Raukar…

Het eiland is gemakkelijk te bereiken. Elk half uur, in de zomermaanden vaker, vertrekt een gratis pontveer vanuit het dorp Fårösund op Gotland. De overtocht duurt zeven minuten.

In het voorjaar zijn de vogels heer en meester op het eiland. In de beboste gebieden broeden vogels ook nog gewoon op de grond, er zijn op het eiland geen natuurlijke vijanden (behalve meeuwen, ratten en sinds kort ook vossen). Tijdens het korte zomerseizoen (van begin juli tot half augustus) wordt Fårö goed bezocht door toeristen. Zij worden gelokt door de zandstranden op het eiland, waarvan Sudersand het populairst is. In deze periode verblijft er een veelvoud van het gebruikelijke aantal mensen. Er zijn in die periode dan ook vele winkels, restaurants, overnachtings- en uitgaansgelegenheden op het eiland.

Parochiekerkje van Faro…

Fårö is een socken, historische kerkelijke deelgemeente, van het landschap Gotland. Op het eiland bevindt zich een fraaie kerk die oorspronkelijk uit de veertiende eeuw stamt maar sinds die tijd veelvuldig verbouwd is, het laatst in 1858. In deze kerk is een achttiende-eeuwse houtschildering te zien waarop het verhaal verteld wordt van een groep zeehondenjagers die op een ijsschots vast kwamen te zitten op zee. Zij werden op wonderbaarlijke wijze gered.

Käutetavlorna… (= Het zeehondenjagersschilderij)

Het was in de winter van 1603 dat 15 zeehondenjagers er achter kwamen dat de ijsschots waar ze op stonden richting open zee dreef. Drie van hen bereikten het vasteland nog bij Gotska Sandön, terwijl de anderen er 14 dagen over deden om ergens anders in de Zweedse Archipel weer op te duiken. Als bedankje voor hun redding lieten ze het hiernaast afgebeelde schilderij maken, dat hen toont in hun Zondaagse kledij met jachtgerei en op de achtergrond de oudste bekende afbeelding van het Visborg kasteel in Visby.

Een bekende inwoner was de filmregisseur en schrijver Ingmar Bergman. Hij nam op Fårö zijn film Persona op. Ter ere van hem wordt jaarlijks eind juni, begin juli een Bergmanweek gehouden. Ingmar Bergman ligt op Fårö begraven.

Geschiedenis

Historisch is Fårö een geïsoleerde buitenpost van het op zijn beurt geïsoleerde Gotland. De bevolking leefde van visserij en zeehondenjacht. In het midden van de negentiende eeuw, tijdens de Krimoorlog, die in 1856 eindigde, werd de zeestraat bij Fårö door de Engelse vloot gebruikt als aanvalsbasis. Er brak toen een cholera-epidemie uit. Hier herinnert het Engelse kerkhof op Fårö nog aan.

Ook tijdens de Koude Oorlog was het eiland van groot strategisch belang. Het Zweedse leger had er een belangrijke basis. Tot in de jaren negentig was de toegang tot het eiland en het noorden van Gotland verboden voor buitenlanders. Grote borden in meerdere talen maakten weggebruikers hierop attent en op de maatregel werd scherp toegezien. Na het einde van de Koude Oorlog en de intrede in de EU kon de Zweedse regering dit niet langer handhaven.