Op Åland overnachtte De Wandelgek op de camping van Mariehamn. De sfeer op Åland is Zweeds en niet Fins. Je ziet dit vooral aan de bebouwing en aan de taal die wordt gesproken. De Wandelgek verbleef meerdere dagen op dit prachtige eiland en fietste en wandelde o.a. naar de Orrdalsklint in de gemeente Saltvik aan de noordkant van Aland, zo’n 128 meter boven zeeniveau. Het uitzicht over de omliggende archipel is hier prachtig! In Saltvik lag ook een prachtige oude middeleeuwse kerk.

 

 

 

 

 

Deze rood granieten kerk, gewijd aan Maria, is één van de oudste van Åland en was de hoofdkerk van deze regio. De kerk is verschillende malen verbouwd en vergroot. De oudste delen dateren uit de 12e eeuw. Rond de kerk zijn sporen gevonden van bewoning door Vikingen. De kerk staat middenin het grootste grafveld uit de IJzertijd in Åland.

 

 

 

 

 

 

In de gemeente Sund in het zuiden van Aland bezocht De Wandelgek de middeleeuwse kerk wat de grootste kerk is van heel Åland. Hij is gewijd aan Johannes de Doper en is gebouwd in de 13e eeuw. Doordat hij enorm dikke stenen muren heeft, heeft hij oorlogen en branden doorstaan. Tweemaal (in 1678 en 1921) was er een brand die zo heet was dat de kerkklokken smolten. In de kerk staat een 5 meter hoog kruisbeeld: het grootste van heel Scandinavië. In 1672 werd hier het tweede kerkorgel in heel Finland geplaatst. Dit orgel is er niet meer; het huidige orgel dateert uit 1973.

 

Op de laatste dag wandelde De Wandelgek naar de eilandjes ten zuiden van Mariehamn, die d.m.v. een weg op een dam met elkaar waren verbonden.

Åland (uitspraak: oland) (Zweeds: Åland; Fins: Ahvenanmaa) is een Finse regio met verregaande autonomie. Het grondgebied valt samen met de gelijknamige eilandengroep de Ålandseilanden in de monding van de Botnische Golf, halverwege Zweden en Finland. Het inwonertal bedraagt 25.392, de hoofdstad is Mariehamn.

Åland is geheel Zweedstalig. De provincie is gedemilitariseerd en de bewoners hoeven niet te voldoen aan de Finse dienstplicht. Åland heeft een autonome regering en een eigen parlement en is lid van de Noordse Raad. Verder bezit Åland een eigen politiekorps, een eigen vlag (zie rechtsboven), eigen kentekenplaten en geeft het eigen postzegels uit. Ålandse schepen varen niet onder Finse maar onder Ålandse vlag.

Toerisme is een belangrijke bron van inkomsten voor de eilandengroep, naast de traditionele landbouw en scheepvaart. Mariehamn is een belastingvrije haven voor tabak en alcohol. De grote veerboten tussen Stockholm en Helsinki of Turku maken daarom allemaal een tussenstop op Ålands grondgebied: in Mariehamn of Långnäs.

De soevereiniteit van Åland behoort volledig aan Finland en de eilanden zijn dan ook een onderdeel van de Europese Unie. Bij de toetreding van Finland tot de EU heeft Åland echter wel, in verband met zijn speciale staatkundige status, binnen de EU een speciale status gekregen, vooral op belastingtechnisch gebied. Dat laatste vooral omdat anders de belangrijkste inkomstenbron voor de eilanden zou wegvallen.

Geschiedenis

De Ålandseilanden werden van Zweden uit bevolkt en fungeerden lange tijd als bruggenhoofd toen Finland deel ging uitmaken van het Zweedse rijk. Bestuurlijk werd de eilandengroep bij Finland ingedeeld, wat gevolgen zou hebben voor haar latere status.

Vanwege de militair strategische ligging had Åland te lijden van de oorlogen tussen Zweden en Rusland. Tijdens de Grote Noordse Oorlog werd de eilandengroep door de Russen verwoest en werd een groot deel van de bevolking geëvacueerd. Toen Finland in 1809 compleet in Russische handen overging, werd Åland gedwongen mee te verhuizen. Na afloop van de Krimoorlog werd in de Vrede van Parijs (1856) besloten dat de eilandengroep geen militaire bedreiging meer mocht vormen en gedemilitariseerd moest worden.

Toen Finland in 1917 onafhankelijk werd, brak een discussie over de toekomst van Åland uit. De meerderheid van de bewoners, volledig op Zweden georiënteerd, zocht aansluiting bij dat land. Finland wilde de archipel echter graag behouden. De kwestie werd voorgelegd aan de pas opgerichte Volkenbond, die in 1921 besliste dat de eilanden bij Finland mochten blijven, mits autonomie en behoud van de Zweedse cultuur gegarandeerd bleven. Ook werd de neutrale status verder vastgelegd.

Mariehamn

Mariehamn (uitspraak: mariëhamn) (Fins: Maarianhamina) is de hoofdstad van de autonome Finse provincie Åland, een eilandengroep gelegen in de Oostzee. Mariehamn ligt op een schiereiland aan de zuidzijde van het hoofdeiland van Åland. Aan de noordzijde wordt het begrensd door de gemeente Jomala; in het zuidoosten door Lemland. Het oppervlak van de gemeente bedraagt 20,8 km², waarvan 11,8 km² land; de overige 9 km² is water.

Mariehamn heeft 10.900 inwoners: ongeveer 40% van de totale bevolking van Åland. Het is tevens de enige echte stad van Åland. De gemeente is net als de rest van Åland eentalig Zweeds; een kleine minderheid (6%) spreekt Fins.

De stad is de zetel van het parlement en de regering van Åland.

Geschiedenis

• De stad werd gesticht in 1861, op de plaats waar voorheen het dorpje Övernäs lag. Enkele gebouwen in Mariehamn herinneren nog aan die naam. De stad kreeg zijn naam van de Russische Tsaar Alexander II, die de stad noemde naar zijn gemalin Marie van Hessen-Darmstadt (Maria Alexandrovna). Åland behoorde toen tot het Russische keizerrijk.
• De tijd waarin de stad werd gesticht was de tijd waarin de handel over zee snel toenam. De nieuwe stad had daarmee direct ‘de wind in de zeilen’.
• Van de jaren 1920-1940 was Mariehamn de thuishaven van een van de laatste grote windjammervloten, onder rederij Gustaf Erikson. Tot de schepen van die vloot behoorden meerdere toenmalige Flying P-Liners, de vanwege hun snelheid beroemde schepen van de Hamburgse rederij F. Laeisz, zoals de in 1957 gezonken Pamir en haar zusterschepen Passat en Peking, die nu respectievelijk in Travemünde en New York als museumschip zijn aangemeerd. Een andere Flying P-Liner, de nu als museum ingerichte viermasterbark de Pommern, ligt in de haven van Mariehamn.

Stadsbeeld

Mariehamn is op een klein schiereilandje gebouwd, en daardoor is ruimte er beperkt. Daarom is de gemeente in 1961 al eens aan de noordzijde uitgebreid ten koste van het grondoppervlak van de buurgemeente Jomala. Desondanks is de stad ruim opgezet met erg veel groen en brede lanen met lindebomen. De stad wordt daarom ook wel de ‘stad van de duizend lindes’ genoemd.

De stad heeft een rechthoekig stratenplan dat ontworpen is door de Zweeds-Finse architect Georg Theodor von Chiewitz. In de jaren 1960 werden veel oude houten huizen gesloopt en vervangen door modernere huizen. Toch zijn er nogal wat oude traditionele gebouwen bewaard gebleven, waaronder een aantal huizen ontworpen door architect Hilda Hongell en een aantal vroege gebouwen van de beroemde architect Lars Sonck. Sonck heeft een aantal markante gebouwen van Mariehamn ontworpen, onder andere het stadhuis. Het bestuurlijke en culturele centrum van Mariehamn ligt aan de oostzijde van het schiereiland, en is ontworpen door de Finse architect Helmer Stenros.

Infrastructuur

Doordat de stad op een schiereiland ligt, zijn er zowel havens aan de oost- als aan de westzijde. De oostelijke havens zijn met name voor lokale verbindingen en pleziervaart; de westelijke haven van Mariehamn wordt zeer frequent aangedaan door grote internationale veerboten van meerdere maatschappijen die varen van en naar Stockholm, Kapellskär, Turku, Helsinki en Tallinn.

De reden dat zoveel grote veerboten deze betrekkelijk kleine haven aandoen, is als volgt: In 1999 maakte de Europese Unie een eind aan de verkoop van taxfree goederen op veerboten, maar de speciale privileges van Åland geven een legale uitzondering voor schepen die een haven in Åland aandoen. Omdat taxfree verkoop een belangrijke bron van inkomsten is voor de veermaatschappijen, maken alle veerverbindingen tussen Zweden en Finland sindsdien ergens een tussenstop op Åland: in Mariehamn of in Långnäs.

Mariehamn is per vliegtuig bereikbaar via Luchthaven Mariehamn, een internationale luchthaven die op zo’n 3 km. ten noordwesten van de stad ligt, met meerdere vluchten per dag naar Stockholm, Turku en Helsinki.

Vanaf Mariehamn zijn er goede wegverbindingen naar de overige gemeenten op het hoofdeiland, waarbij de afstand zelden groter is dan 40 km. De stad heeft gratis stadsbusvervoer en er lopen buslijnen naar alle gemeenten op het hoofdeiland en naar Vårdö.

De stad is ook het knooppunt van de media van Åland: beide Ålandse kranten (Ålandstidningen en Nya Åland) en verschillende radio- en TV-stations hebben hier hun vestiging.

Economie

Sinds de stichting van de stad is de economie sterk gericht op de zee. Mariehamn heeft ook nu nog een groot aantal rederijen en een groot deel van de bevolking is direct of indirect afhankelijk van de zeevaart en scheepsbouw. Er is ook een zeevaartschool. De talrijke veerverbindingen en de speciale taxfree-regeling die geldt voor schepen die Åland aandoen, zijn een belangrijke motor van de Ålandse economie. De veerverbindingen zorgen niet alleen voor werkgelegenheid maar brengen ook veel toeristen naar de eilanden. Daaruit blijkt dat ook het toerisme een belangrijke inkomstenbron vormt.

Andere bedrijvigheid in Mariehamn komt van een grote Finse aardappelverwerkende industrie die haar hoofdkwartier in de stad heeft.

Bezienswaardigheden

• Övernässtugan: het oudste gebouw van de stad, een boerderij die dateert van nog vóór de stichting van Mariehamn. Het is gereconstrueerd tot de oorspronkelijke toestand en is te bezichtigen.
• De Pommern: een viermasterbark die te bezichtigen is als drijvend museum, gelegen aan de westelijke kade.
• Het zeevaartkwartier (Sjökvarteret): museum over traditionele scheepsbouw, uitgebreid en heropend in 2012.
• Ålands museum en Ålands kunstmuseum: twee musea in één pand: volkenkundig museum (jagen en vissen, archeologie, bevolking, zeevaart, oorlogen, onafhankelijkheid) en kunstmuseum (kunst die in ruime zin een relatie heeft met Åland)
• Zeevaartmuseum (Ålands sjöfartsmuseum): Veel informatie over de plaatselijke zeevaart, met onder andere 41 modellen van de scheepsmodelbouwer Viktor Andersson. Het museum is van 2009-2012 herbouwd.
• Lilla holmen: park op een eiland met openbaar zandstrand aan de oostkant van de stad. Met een vogeltuin en kinderboerderij. Het park daar daar direct tegenaan ligt, heet Tullarns äng.
• Badhusberget: een 40 meter hoge top met daar bovenop de watertoren. Deze plek biedt een mooi uitzicht over de zee en is bereikbaar via een mooi wandelpad door het Badhuspark dat door een scheur in de rotsen loopt.
• Mariebad: zwembad met wellnesscentre, met uitzicht op de zee.
• Bibliotheek: gebouwd in 1989; ontwerp van architect Hans Stenius. Bevat ook de collectie van de hogeschool van Mariehamn.
• De Sint-Joriskerk (S:t Görans kyrka): in 1927 ontworpen door Lars Sonck.
• Sinds 1990 is Mariehamn de thuishaven van de voormalige Jan Nieveen: in vroeger tijden het vlaggenschip van de scheepvaartverbinding over het IJsselmeer tussen Amsterdam en Lemmer. Het schip doet nu onder de naam F.P. von Knorring dienst als restaurant.

Cultuur en uitgaansleven

Mariehamn heeft veel barretjes, restaurants en nachtclubs. Er is een casino en een theater. Jaarlijks zijn er in juli een jazzfestival (Alandia Jazz Festival), het rockfestival ‘Rockoff’ en de zeedagen (Ålands Sjödagar). In augustus is er een culturele nacht, in februari is er Mariehamn Winter Jazz en in maart zijn er literatuurdagen in de stadsbibliotheek.

Sund (Åland)