We gaan naar het eiland Lembongan en worden met busjes naar de haven van Benoa gebracht. De catamaran is een schitterende boot en we varen in 90 minuten naar het eiland. Onderweg liggen we met zijn allen op het bovendek van de zon te genieten. We krijgen een welkomstdrankje en gaan als eerste naar het mangrovebos. We doen een deel van de tocht (6 km.) op de mountainbike en dat was afzien. De rit was erg heet, hobbelig en er werd stevig doorgefietst. Als we aankomen staat er personeel van de catamaran klaar met koude, natte handdoeken, koud water en verse kokosnoten met een rietje. Koude koele zoete cocosmelk is erg lekker na een inspanning. Op dit eiland wordt op traditionele wijze zeewier gewonnen en dat lag op het strand te drogen.

We gaan met 4 personen tegelijk in een soort puntertje en varen door het mangrovebos. Dat was voor mij de eerste keer in zo’n soort omgeving. Een mangrovebos is voortdurend aan het getij blootgesteld.

Daarna met busjes terug naar de aankomstbaai voor de lunch. Na de buffetlunch gaan we snorkelen. We varen met een kleine boot tot vlak onder de kust en stoppen bij het rif. Het water is lekker warm, kalm en super helder. Het rif is mooi van kleur en vol prachtige vissen. Als we weer terug zijn op het strand is er nog even tijd voor een ritje met de bananenboot en dan is het al weer tijd voor de terugtocht. Op de terugtocht heb ik nog vliegende vissen gezien die voor de boot uit”vlogen” en dolfijnen.

Kortom dit was een topdag, lekker actief, supermooie omgeving en heerlijk weer…

Mangroven

Mangroven zijn bomen of struiken die in mangroveleefomgevingen (biomen, dit zijn grote ecosystemen) voorkomen. De mangrove wordt vaak beschouwd als een bioomtype. Mangroven zijn belangrijk voor de biodiversiteit. Mangroven groeien het beste op zoute slikgronden.

De mangrove komt alleen voor in tropische gebieden met een getij. Hierdoor worden deze gebieden regelmatig overspoeld en is de grond zout. Mangroven komen voor in rivierdelta’s en langs de kust. Mangrovebossen kunnen zich overal vestigen langs lage en vlakke tropische kusten met warm zeewater en een niet te sterke golfslag.

In de mangrove komt een grote variatie in plantensoorten voor. De “echte” mangrove wordt gevormd door ongeveer 54 soorten in 20 geslachten behorend tot 16 families. Deze soorten komen alleen voor in de mangroveleefomgevingen en sporadisch op andere plekken.

In Nederland komt natuurlijk mangrovebos voor in de Lac Bay op het eiland Bonaire. In de dierentuin Burgers’ Zoo is een mangrove nagebootst in de Mangrovehal.

Carboonmangrove

Aan de hand van ontelbare fossiele resten uit het Carboon kunnen we met zekerheid vaststellen dat het begrip ‘mangrove’ niet alleen van deze tijd is. Een gebied zo groot als alle continenten aan elkaar, Gondwanaland, strekte van horizon tot horizon. Ontelbare soorten bomen, planten, insecten en andere dieren kwamen hierin voor. Veel soorten die in het Perm zijn uitgestorven, dit door immense klimaatsprongen, wijzen eenduidig op het bestaan van zo’n “supermangrove” met veel riviertjes, meren en drooggevallen eilandjes.

Voor een uitgebreid overzicht van soorten en families (voor zover bekend), zie: Lijst van plantensoorten uit het Carboon.

Bouw

De wortels van de mangrove houden het zand en de modder vast. In gebieden waar de mangrove is gekapt treedt vaak snelle erosie van de kustlijn op.

Er zijn mangrovesoorten die dicht onder het grondoppervlak ver verspreide horizontale wortels vormen, waarop zogenaamde ademwortels (pneumatoforen of pneumatorhizie) staan. Dat zijn kegelvormige organen die boven de grond of het water uitsteken, waardoor bomen of struiken die in het water staan kunnen beschikken over lucht. Deze organen zijn bedekt met lenticellen, die nodig zijn voor gasuitwisseling, en hebben dwarse horizontale voedingswortels, die ook aan de ademhaling bijdragen. Er zijn echter ook mangrovesoorten die geen ademwortels, maar luchtwortels vormen.

Vermeerdering

De mangroveboomsoorten uit de familie van de Rhizophoraceae en Araceae zijn levendbarend (vivipaar). Dat wil zeggen dat de zaden al kiemen in de vrucht, en bij sommige soorten de kiemplanten nog een poosje aan de moederboom vast blijven zitten en een speervormige wortel ontwikkelen die, wanneer de kiemplant van de boom valt, diep in de grond dringt. Bij andere soorten kiemt het zaad ook in de vrucht, maar ontwikkelt het zich zodanig dat de vrucht blijft drijven wanneer deze van de boom valt.

Gebruik

De mangrove is een van nature rijke boom die vaak gekapt wordt. In Maleisië wordt het hout van de mangroveboom gebruikt als brandhout of voor houtskool en voor eenvoudige houtconstructies. Het hout is makkelijk te splijten en heeft een hoge calorische waarde. Het hout wordt ook soms voor aquarium en terrarium gebruikt.

Van sommige mangrovesoorten wordt uit de bast looistof tannine voor de visnetten gewonnen.

De soort Poga oleosa van de Rhizophoraceae heeft zaden die een kwalitatief zeer goede olie bevatten, die vergelijkbaar is met olijfolie.

Mangrovesoorten

De onderstaande lijst (naar Tomlinson, 1986^[2]) geeft het aantal soorten per geslacht en familie:

Belangrijke families

Familie Avicenniaceae

• Avicennia – 8
• Soort: Avicennia marina (Grijze mangrove)
• Soort: Avicennia germinans (Zwarte mangrove)

Familie Combretaceae

• Laguncularia – 1
  • Soort: Laguncularia racemosa (Witte mangrove)
• Lumnitzera – 2

Familie Arecaceae (Palmen)

• Nypa – 1

Familie Rhizophoraceae

• Bruguiera – 6
• Ceriops – 2
• Kandelia – 1
• Rhizophora – 8
  • Soort: Rhizophora mangle (Rode mangrove)

Familie Sonneratiaceae

• Sonneratia – 5

Minder belangrijke families

Familie Bombacaceae

• Camptostemon – 2

Familie Euphorbiaceae

• Excoecaria – 2

Familie Lythraceae

• Pemphis – 1

Familie Meliaceae

• Xylocarpus – 2

Familie Myrsinaceae

• Aegiceras – 2

Familie Myrtaceae

• Osbornia – 1

Familie Pellicieraceae

• Pelliciera – 1

Familie Plumbaginaceae

• Aegialitis – 2

Familie Pteridaceae

• Acrostichum – 3

Familie Rubiaceae

• Scyphiphora – 1

Familie Sterculiaceae

• Heritiera – 3

Rhizophoraceae

Dit is een belangrijke familie met ongeveer 80 mangrovesoorten. Het zijn meestal lage bomen of struiken met op de takken gezwollen knopen. De bloemen zijn tweeslachtig en staan in de bladoksels. De kroonblaadjes hebben franje, haren of andere aanhangsels.

De wortels van de mangrovesoorten uit het geslacht Rhizophora ontstaan uit de boomstam en groeien een stukje horizontaal om vervolgens naar de grond om te buigen. De stam komt zo op kromme stelten te staan. De stamvoet en de hoofdwortel van deze bomen sterven later af.

De soorten uit het geslacht Bruguiera vormen knievormige ademwortels die veel lijken op de wortels van de soorten uit het geslacht Rhizophora, maar inwendig een andere bouw hebben.

Mangrove-ecoregio’s